CỦ RIỀNG

RIỀNG (CAO LƯƠNG KHƯƠNG) – "LÒ SƯỞI" CHO DẠ DÀY LẠNH

Người Việt hay dùng Riềng để nấu thịt chó hay giả cầy, không chỉ vì hương vị mà vì công dụng dược lý. Thịt chó nhiều đạm (khó tiêu) và tính nóng, nhưng dễ gây đầy chướng. Riềng chính là vị thuốc giúp bộ máy tiêu hóa vận hành trơn tru và đặc biệt trị các chứng đau bụng do lạnh cực hay.

1. Hồ sơ dược liệu (theo GS. Đỗ Tất Lợi)

• Tên khoa học: Alpinia officinarum Hance.

• Tên gọi khác: Cao lương khương.

• Tính vị: Vị cay, tính ôn (ấm).

• Công dụng truyền thống: Chuyên trị các chứng lạnh ở bộ máy tiêu hóa, giúp làm ấm vùng bụng, giảm đau (chỉ thống) và cầm nôn mửa.

2. Bí mật hoạt chất: Galangin

• Hoạt chất chính: Tinh dầu (cineol) và các flavonoid như Galangin.

• Cơ chế tác động: Galangin trong củ riềng có tác dụng kháng khuẩn và chống co thắt cơ trơn ruột rất mạnh.

• Lưu ý chế biến: Củ riềng thường được dùng ở dạng phơi khô (Cao lương khương) để tăng tính ôn ấm, giúp trị các chứng đau bụng dữ dội do nhiễm lạnh (cảm hàn).

3. Đối chiếu: Nam dược & khoa học hiện đại (Evidence-Based)

A. Bảo vệ dạ dày, trị loét (Gastroprotection)

• Cơ chế: Các Flavonoid trong riềng (đặc biệt là Galangin) giúp ức chế sự bài tiết axit dạ dày quá mức và giảm chỉ số loét. Nghiên cứu cho thấy chiết xuất riềng có hiệu quả tương đương một số thuốc kháng viêm nhưng an toàn hơn cho niêm mạc.

• Nguồn minh chứng:
  👉 [Tác dụng bảo vệ dạ dày của chiết xuất rễ Riềng chống lại tổn thương cấp tính] (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6130516/)

B. Chống nôn và kích thích tiêu hóa

• Cơ chế: Riềng có tác dụng làm ấm và điều hòa nhu động ruột, chống lại các cơn co thắt bất thường gây nôn. Đây là minh chứng cho kinh nghiệm dùng riềng trị "nôn mửa, đi lỏng" của cụ Đỗ Tất Lợi.

• Nguồn minh chứng:
  👉 [Alpinia officinarum: Tổng quan toàn diện về công dụng truyền thống và dược lý học] (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11362038/)

4. Bài thuốc tham khảo

(Dựa trên dữ liệu nguyên bản của GS. Đỗ Tất Lợi)

• Bài thuốc 1: Chữa đau bụng, nôn mửa (do lạnh)

  • Thành phần: Củ Riềng (Cao lương khương) 8g, Táo tàu (Đại táo) 1 quả.

  • Cách dùng & liều lượng: Sắc với 300ml nước còn 100ml. Chia 2-3 lần uống trong ngày.

• Bài thuốc 2: Chữa sốt rét, kém ăn

  • Thành phần: Củ Riềng 40g (tẩm dầu vừng sao), Gừng khô (Can khương) nướng 40g.

  • Cách dùng & liều lượng: Hai vị tán nhỏ, dùng mật lợn hòa vào làm viên bằng hạt ngô. Ngày uống 15-20 viên.

• Bài thuốc 3: Chữa đau răng

  • Thành phần: Củ Riềng tươi, rượu.

  • Cách dùng & liều lượng: Củ riềng giã nhỏ, ngâm với rượu trắng. Lọc lấy nước chấm vào chỗ răng đau hoặc ngậm (rồi nhổ đi).

5. Lưu ý an toàn

• Chứng nhiệt: Người bị chứng nhiệt (nóng trong, miệng khô khát, táo bón) không nên dùng riềng vì tính chất cay nóng của nó có thể làm tình trạng nặng hơn.