RAU NGÓT

RAU NGÓT (BỒ NGÓT) – "SỮA MẸ" CỦA TỰ NHIÊN & CẢNH BÁO UỐNG SỐNG

Rau ngót được ví như "vitamin tổng hợp" dạng cây vì hàm lượng dưỡng chất khổng lồ. Nó là người bạn thân thiết nhất của phụ nữ sau sinh nhờ khả năng "gọi sữa về". Tuy nhiên, khoa học cũng phát hiện ra một mặt trái nguy hiểm nếu lạm dụng uống nước ép tươi để giảm cân.

1. Hồ sơ dược liệu (theo GS. Đỗ Tất Lợi)

• Tên khoa học: Sauropus androgynus (L.) Merr.

• Tên gọi khác: Bồ ngót, Bù ngót.

• Tính vị: Vị ngọt, tính mát (hơi lạnh).

• Công dụng truyền thống: Tác dụng nổi bật nhất là thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu. Đặc biệt dùng để chữa sót nhau (giúp co bóp tử cung đẩy nhau thai ra), tăng tiết sữa cho mẹ bầu và chữa tưa lưỡi ở trẻ em.

2. Bí mật hoạt chất: Papaverine & Vitamin C

• Hoạt chất chính: Vitamin C (rất cao), Vitamin K, Protein và Papaverine.

• Cơ chế tác động:

  • Papaverine là một hoạt chất có tác dụng làm giãn mạch máu và giảm đau cơ trơn. Đối với tuyến sữa, nó giúp giãn nở mạch máu dẫn đến bầu ngực, giúp sữa lưu thông dễ dàng hơn.

  • Hàm lượng Vitamin C cực cao trong rau ngót giúp tăng cường miễn dịch, chống nhiễm trùng (hỗ trợ trị tưa lưỡi, sót nhau).

• Lưu ý chế biến: Để kích thích tiết sữa và an toàn nhất, nên dùng rau ngót nấu chín (canh, luộc). Hạn chế uống sống số lượng lớn.

3. Đối chiếu: Nam dược & khoa học hiện đại (Evidence-Based)

A. Tăng tiết sữa mẹ (Lợi sữa)

• Cơ chế: Các nghiên cứu chỉ ra rằng chiết xuất rau ngót kích thích sự bài tiết hormone Prolactin và Oxytocin (hai hormone quyết định việc sản xuất và phun sữa). Đồng thời, hoạt chất Papaverine giúp giãn mạch máu nuôi tuyến vú, tăng dòng chảy của sữa.

• Nguồn minh chứng:
  👉 [Đánh giá vai trò của Sauropus androgynus (Rau ngót) như một chất kích thích tiết sữa] (https://rjpn.org/ijcspub/papers/IJCSP23B1059.pdf)

B. Cảnh báo an toàn: Độc tính trên phổi khi dùng tươi

• Cơ chế: Một số nghiên cứu (từ các vụ ngộ độc tại Đài Loan) đã xác nhận việc uống nước ép rau ngót tươi liên tục với lượng lớn (để giảm cân) có thể gây ra Bệnh viêm tiểu phế quản tắc nghẽn (Bronchiolitis Obliterans) – một tổn thương phổi không thể đảo ngược dẫn đến suy hô hấp. Điều này là do sự tích tụ của một số alkaloid độc hại khi không được xử lý nhiệt.

• Nguồn minh chứng:
  👉 [Ngộ độc phổi cấp tính do nước ép và súp lá rau ngót liên quan đến viêm tiểu phế quản tắc nghẽn] (https://www.researchgate.net/publication/292971520_ACUTE_LUNG_TOXICITY_OF_JUICE_AND_SOUP_OF_KATUK_Sauropus_androgynus_LEAVES_AS_BREASTMILK_BOOSTER_RELATED_TO_BRONCHIOLITIS_OBLITERANS)

4. Bài thuốc tham khảo

(Dựa trên dữ liệu nguyên bản của GS. Đỗ Tất Lợi)

• Bài thuốc 1: Chữa tưa lưỡi trẻ em

  • Thành phần: Lá rau ngót tươi (5-10g), muối hạt.

  • Cách dùng & liều lượng: Rửa sạch lá rau ngót, giã nát với vài hạt muối, vắt lấy nước cốt. Dùng bông gạc thấm nước cốt này đánh nhẹ lên lưỡi, lợi và vòm miệng trẻ. Sát khuẩn rất tốt, trẻ sẽ bú lại được sau 2 ngày.

• Bài thuốc 2: Chữa sót nhau, giúp sạch huyết sau sinh

  • Thành phần: Lá rau ngót (40g).

  • Cách dùng & liều lượng: Nấu canh ăn hoặc sắc lấy nước uống. Giúp tử cung co bóp đẩy huyết ứ và nhau sót ra ngoài.

• Bài thuốc 3: Chữa sởi, ban trái

  • Thành phần: Rau ngót.

  • Cách dùng & liều lượng: Nấu canh ăn hoặc sắc nước uống để thanh nhiệt, giúp ban sởi mọc nhanh và mau lành.

5. Lưu ý an toàn

• Sẹo lồi: Người có cơ địa sẹo lồi (keloid) tuyệt đối không ăn rau muống khi có vết thương hở đang lành. Rau muống kích thích tăng sinh tế bào mạnh (sinh cơ), có thể khiến vết thương đùn thịt lên thành sẹo lồi xấu xí.

• Ký sinh trùng: Rau muống (đặc biệt là rau muống nước/thả bè) thường chứa nhiều ký sinh trùng (sán lá gan). Nếu dùng tươi để giải độc, phải rửa cực kỳ sạch bằng nước muối hoặc thuốc tím. Tốt nhất vẫn nên ăn chín uống sôi để phòng bệnh giun sán.