CÂY XẤU HỔ

CÂY XẤU HỔ (MẮC CỠ) – THUỐC NGỦ TỰ NHIÊN & GIẢM ĐAU KHỚP

Tại sao cây Xấu hổ lại cụp lá khi ta chạm vào? Đó là phản ứng tự vệ. Và chính cơ chế "thu mình" đó trong y học cổ truyền lại tương ứng với công dụng an thần, giúp con người đi vào giấc ngủ yên bình (thu liễm tâm thần).

1. Hồ sơ dược liệu (theo GS. Đỗ Tất Lợi)

• Tên khoa học: Mimosa pudica L.

• Tên gọi khác: Cây Mắc cỡ, Trinh nữ, Hàm tu thảo.

• Tính vị: Vị ngọt, se, tính hơi hàn, có ít độc.

• Công dụng truyền thống: Cây này có tác dụng an thần (làm dịu thần kinh) rất tốt, giúp ngủ ngon. Ngoài ra, nó còn giúp giảm đau, chống viêm, thường dùng chữa đau nhức xương khớp và tê thấp.

2. Bí mật hoạt chất: Mimosine & Flavonoid

• Hoạt chất chính: Alkaloid (Mimosine), Flavonoid, Crocetin.

• Cơ chế tác động:

  • An thần: Dịch chiết từ lá khô có tác dụng ức chế thần kinh trung ương, kéo dài thời gian ngủ và giảm lo âu.

  • Giảm đau khớp: Rễ cây chứa các hoạt chất chống viêm, giúp giảm sưng đau ở các khớp xương, đặc biệt hiệu quả với đau lưng mỏi gối ở người già.

• Lưu ý chế biến: Rễ cây xấu hổ thường được thái mỏng, phơi khô rồi tẩm rượu sao vàng. Việc tẩm rượu và sao nhiệt giúp giảm bớt độc tính nhẹ và tăng cường khả năng dẫn thuốc vào xương khớp.

3. Đối chiếu: Nam dược & khoa học hiện đại (Evidence-Based)

A. Trị mất ngủ, Lo âu (Anxiolytic & Sedative)

• Cơ chế: Nghiên cứu thực nghiệm cho thấy chiết xuất Mimosa pudica có tác dụng an thần tương tự như thuốc Diazepam (nhưng nhẹ hơn), giúp rút ngắn thời gian đi vào giấc ngủ mà không gây nghiện.

• Nguồn minh chứng:
  👉 [Đánh giá hoạt động chống lo âu của chiết xuất Mimosa pudica trên chuột] (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3459459/)

B. Giảm đau, Chống viêm khớp

• Cơ chế: Chiết xuất từ rễ cây Xấu hổ ức chế sự sưng phù chân và giảm đau trong mô hình viêm khớp. Nó hoạt động thông qua việc ngăn chặn các chất trung gian gây viêm.

• Nguồn minh chứng:
  👉 [Hoạt động chống viêm của chiết xuất rễ Mimosa pudica] (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15763378/)

4. Bài thuốc tham khảo

(Dựa trên dữ liệu nguyên bản của GS. Đỗ Tất Lợi)

• Bài thuốc 1: Chữa mất ngủ, suy nhược thần kinh

  • Thành phần: Lá và cành xấu hổ phơi khô (15-20g).

  • Cách dùng & liều lượng: Sắc lấy nước uống vào buổi tối trước khi đi ngủ. Giúp dịu thần kinh, dễ ngủ.

• Bài thuốc 2: Chữa đau lưng, đau nhức xương khớp, tê bại

  • Thành phần: Rễ cây xấu hổ (đã tẩm rượu sao vàng) 15-20g.

  • Cách dùng & liều lượng: Sắc uống độc vị hoặc phối hợp với rễ Cúc tần, Bưởi bung, rễ Đinh lăng để tăng hiệu quả trị đau nhức.

5. Lưu ý an toàn (Cảnh báo Độc tính) ⚠️

• Rụng tóc: Hoạt chất Mimosine trong cây xấu hổ (nếu dùng liều quá cao và kéo dài) có thể gây rụng tóc, ngộ độc nhẹ. Tuy nhiên, ở liều điều trị thông thường (15-20g/ngày) và dùng theo đợt ngắn thì an toàn. Không nên uống thay nước trà quanh năm suốt tháng.

• Phụ nữ mang thai: Tuyệt đối không dùng cây xấu hổ vì có thể gây co bóp tử cung và ảnh hưởng đến thai nhi do độc tính của alkaloid.