CÂY ỚT

ỚT (LẠC TIÊU) – "VUA" GIẢM ĐAU XƯƠNG KHỚP & KÍCH THÍCH TIÊU HÓA

Nhiều người sợ ăn ớt hại dạ dày. Nhưng thực tế, nếu dùng đúng cách, ớt lại là vị thuốc bảo vệ dạ dày và là "cao dán giảm đau" tự nhiên hiệu quả nhất cho người bị thấp khớp, đau lưng.

1. Hồ sơ dược liệu (theo GS. Đỗ Tất Lợi)

• Tên khoa học: Capsicum annuum L.

• Tên gọi khác: Lạc tiêu, Ớt chỉ thiên.

• Tính vị: Vị cay, tính nóng (đại nhiệt).

• Công dụng truyền thống: Ớt có tác dụng "khoan trung" (làm khoan khoái trong bụng), "tán hàn" (đánh tan cái lạnh). Dùng trong giúp tiêu hóa thức ăn, chữa đau bụng do lạnh. Dùng ngoài làm giãn mạch máu, tăng lưu thông máu nên trị đau nhức xương khớp, tê thấp rất tốt.

2. Bí mật hoạt chất: Capsaicin - "Đánh lừa" cảm giác đau

• Hoạt chất chính: Capsaicin (chất tạo vị cay).

• Cơ chế tác động:

  • Cơ chế giảm đau: Khi bôi lên da, Capsaicin ban đầu gây nóng rát, nhưng sau đó nó làm cạn kiệt Substance P - một chất dẫn truyền tín hiệu đau lên não. Khi chất này hết, tín hiệu đau bị ngắt, giúp giảm đau xương khớp lâu dài.

  • Cơ chế tiêu hóa: Capsaicin kích thích tiết dịch vị và tăng tưới máu niêm mạc dạ dày (ở liều lượng vừa phải), giúp tiêu hóa nhanh và bảo vệ dạ dày.

• Lưu ý chế biến: Chất Capsaicin không tan trong nước, chỉ tan trong cồn (rượu) và mỡ. Vì vậy ngâm rượu ớt để xoa bóp là cách chiết xuất tốt nhất.

3. Đối chiếu: Nam dược & khoa học hiện đại (Evidence-Based)

A. Giảm đau tại chỗ (Topical Analgesic)

• Cơ chế: Các miếng dán hoặc kem bôi chứa Capsaicin đã được FDA công nhận để điều trị đau thần kinh, đau lưng và viêm khớp. Nó hoạt động bằng cách làm giảm độ nhạy của các thụ thể đau (nociceptors).

• Nguồn minh chứng:
  👉 [Cơ chế tác dụng và ứng dụng lâm sàng của Capsaicin trong điều trị đau] (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3169333/)

B. Bảo vệ dạ dày (Gastroprotection)

• Cơ chế: Trái ngược với niềm tin phổ biến rằng ớt gây loét, các nghiên cứu cho thấy liều lượng nhỏ Capsaicin thực sự kích thích tiết chất nhầy bảo vệ và kiềm hóa axit dạ dày, giúp ngăn ngừa tổn thương niêm mạc do rượu hoặc thuốc NSAID gây ra. (Lưu ý: Chỉ đúng với liều nhỏ, liều quá cao mới gây hại).

• Nguồn minh chứng:
  👉 [Capsaicin và niêm mạc dạ dày: Từ cơ chế sinh học đến ứng dụng điều trị] (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16621751/)

4. Bài thuốc tham khảo

(Dựa trên dữ liệu nguyên bản của GS. Đỗ Tất Lợi)

• Bài thuốc 1: Rượu ớt xoa bóp (Chữa đau lưng, đau khớp, tê thấp)

  • Thành phần: Quả ớt chín (bỏ hạt), rượu trắng.

  • Cách dùng & liều lượng: Ngâm ớt trong rượu (1 phần ớt, 2 phần rượu) khoảng 10-15 ngày. Dùng bông thấm rượu này xoa bóp nhẹ nhàng vào chỗ đau nhức. Cảm giác nóng ấm sẽ làm dịu cơn đau.

  • Lưu ý: Tuyệt đối không bôi lên vết thương hở, mắt, vùng da non. Rửa tay kỹ sau khi dùng.

• Bài thuốc 2: Chữa ăn uống chậm tiêu, đau bụng do lạnh

  • Thành phần: Ớt bột hoặc ớt tươi.

  • Cách dùng & liều lượng: Dùng làm gia vị trong bữa ăn với lượng vừa phải (1-2 lát hoặc một chút bột) để kích thích tiêu hóa.

• Bài thuốc 3: Chữa rắn rết cắn (Sơ cứu)

  • Thành phần: Hạt ớt.

  • Cách dùng & liều lượng: Giã nát hạt ớt, đắp vào vết cắn (giúp giảm đau buốt do nọc độc). Đây chỉ là biện pháp giảm đau tạm thời khi chờ y tế.

5. Lưu ý an toàn

• Mắt: Ớt dính vào mắt cực kỳ nguy hiểm. Nếu lỡ dính, không rửa bằng nước lã (không tan), hãy rửa bằng sữa tươi hoặc nước muối sinh lý.

• Người đau dạ dày nặng: Người đang bị loét dạ dày giai đoạn cấp tính, xuất huyết dạ dày hoặc bệnh trĩ (đi ngoài nóng rát) nên kiêng ăn ớt.

• Liều lượng: "Vừa đủ là thuốc, quá liều là độc". Ăn quá cay sẽ gây bỏng niêm mạc miệng, thực quản và hậu môn.