CỎ NHỌ NỒI

CỎ NHỌ NỒI (CỎ MỰC) – "THUỐC CẦM MÁU" THẦN TỐC & HẠ SỐT

Khi bị đứt tay chảy máu, chỉ cần hái nắm cỏ mực bên đường, nhai nát đắp vào là máu ngừng chảy ngay lập tức. Nước cốt màu đen kịt như mực của nó chứa cơ chế đông máu sinh học kỳ diệu mà ít loại thuốc Tây nào có được tốc độ tương đương.

1. Hồ sơ dược liệu (theo GS. Đỗ Tất Lợi)

• Tên khoa học: Eclipta alba (L.) Hassk. (hoặc Eclipta prostrata).

• Tên gọi khác: Cỏ mực, Hạn liên thảo.

• Tính vị: Vị ngọt, chua, tính lương (mát/lạnh).

• Công dụng truyền thống: Nổi tiếng nhất là "chỉ huyết" (cầm máu) - cầm cả bên ngoài (đứt tay) lẫn bên trong (chảy máu cam, rong kinh, thổ huyết). Ngoài ra còn giúp làm đen tóc, thanh nhiệt và hạ sốt.

2. Bí mật hoạt chất: Wedelolactone & Vitamin K

• Hoạt chất chính: Wedelolactone, Coumarins, Tanin, Vitamin K.

• Cơ chế tác động:

  • Cầm máu: Chất Wedelolactone và Coumarin trong cỏ mực có tác dụng rút ngắn thời gian đông máu (prothrombin time), kích thích tiểu cầu tập kết để bịt kín miệng vết thương.

  • Kháng viêm: Các hoạt chất này cũng ức chế các yếu tố gây viêm, giảm sưng đau tại vết thương.

• Lưu ý chế biến: Để cầm máu, dùng dạng tươi (giã nát) là tốt nhất. Để chữa chảy máu bên trong (rong kinh, chảy máu dạ dày), dùng dạng sao đen (sao cháy) để tăng tính thu liễm.

3. Đối chiếu: Nam dược & khoa học hiện đại (Evidence-Based)

A. Tác dụng Cầm máu (Hemostatic Activity)

• Cơ chế: Nghiên cứu thực nghiệm cho thấy chiết xuất lá tươi Eclipta alba làm giảm đáng kể thời gian chảy máu và thời gian đông máu. Cơ chế liên quan đến việc kích thích các yếu tố đông máu nội sinh.

• Nguồn minh chứng:
  👉 [Đánh giá hoạt tính cầm máu và tái tạo mô của Eclipta prostrata] (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30043141/) (Lưu ý: Link tham khảo về các đặc tính dược lý chung).

B. Bảo vệ gan (Hepatoprotective)

• Cơ chế: Wedelolactone là một chất bảo vệ gan mạnh mẽ, giúp ngăn ngừa tổn thương gan do độc tố và phục hồi tế bào gan. Điều này giải thích tại sao cỏ mực hay được dùng trong các bài thuốc trị bệnh gan, vàng da.

• Nguồn minh chứng:
  👉 [Hoạt động bảo vệ gan của chiết xuất lá Eclipta alba chống lại tổn thương gan do carbon tetrachloride] (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19116819/)

4. Bài thuốc tham khảo

(Dựa trên dữ liệu nguyên bản của GS. Đỗ Tất Lợi)

• Bài thuốc 1: Cầm máu vết thương (Đứt tay, chảy máu ngoài)

  • Thành phần: Một nắm cỏ nhọ nồi tươi.

  • Cách dùng & liều lượng: Rửa sạch bằng nước muối loãng, nhai hoặc giã nát, đắp trực tiếp bã lên vết thương, băng chặt lại. Máu sẽ cầm ngay.

• Bài thuốc 2: Chữa chảy máu cam, thổ huyết (nôn ra máu), rong kinh

  • Thành phần: Cỏ nhọ nồi tươi, trắc bách diệp (nếu có).

  • Cách dùng & liều lượng: Giã nát cỏ tươi, thêm chút nước sôi để nguội, vắt lấy nước cốt uống. Bã có thể đắp lên trán (nếu chảy máu cam) để làm mát huyết (huyết nhiệt sinh phong).

• Bài thuốc 3: Chữa sốt cao, phát ban

  • Thành phần: Cỏ nhọ nồi, Sài đất, Củ sắn dây.

  • Cách dùng & liều lượng: Sắc uống. Tính hàn của cỏ mực giúp hạ nhiệt nhanh chóng.

5. Lưu ý an toàn

• Phụ nữ mang thai (Cảnh báo): Cỏ nhọ nồi có tác dụng cầm máu nhưng cũng làm co thắt tử cung nhẹ. Phụ nữ mang thai (đặc biệt người có tiền sử sảy thai) không nên uống nước cỏ mực, trừ khi có chỉ định của thầy thuốc để trị bệnh lý cụ thể.

• Người tỳ vị hư hàn: Người hay bị đi ngoài lỏng, lạnh bụng không nên uống nhiều nước cỏ mực tươi vì tính nó rất lạnh (hàn), dễ gây tiêu chảy.